Carla Hernández, científica: “los adultos coartamos la imaginación de los niños, imponiéndoles la forma cómo entendemos las cosas”

Carla Hernández es académica del Departamento de Física de la Universidad de Santiago, USACH y con su libro “¿Qué hacen las científicas? Actividades increíbles para aprender acerca de la ciencia”, busca estimular la creatividad de l@s niñ@s, familiarizándolos con el trabajo de las científicas y haciéndolos protagonistas de una serie de actividades que los hacen preguntarse e indagar.

Por Adriana Bastías

Dibújate a ti mism@, haciendo ciencia. Esa es una de las actividades a la que Carla Hernández invita a niños y niñas en su libro “¿Qué hacen las científicas? Actividades increíbles para aprender acerca de la ciencia”. Ella es profesora de Física de la Pontificia Universidad Católica de Valparaíso y doctora en Didáctica de la Matemática y las Ciencias Experimentales por la Universidad Autónoma de Barcelona (España),

La publicación nace en un contexto particular. Tras dos años de pandemia, las ciencias han ocupado un lugar de mayor relevancia en el día a día y palabras como virus o PCR se han vuelto mucho más cotidianas para todas las personas. Por otra parte, desde el mundo de las ciencias y tecnología existen iniciativas de divulgación que merecen la pena se conozcan más y que tienen como objetivo acercar el conocimiento científico a las personas y comunidades. Este es el caso del libro sobre el cual conversamos con su autora; fue publicado por la editorial USACH, a propósito de un llamado para crear libros de divulgación, realizado en el momento alto de la pandemia, a mediados de 2020, por la Vicerrectoría de Vinculación con el Medio de la USACH y la mencionada editorial.

Carla Hernández se desempeña como académica del Departamento de Física en la Universidad de Santiago de Chile (USACH) y es directora de Vinculación con el Medio de la Facultad de Ciencia. En 2020 fue reconocida como una de las 100 Mujeres Líderes de Chile.

¿Cómo surge la idea del libro?

La idea nació en pandemia cuando estuve compartiendo por redes sociales diversas actividades experimentales para que niñas y niños pudieran hacer en casa. Pensaba en mis hermanas preocupadas por entretener a mis sobrinas en casa, encerradas por el covid-19. Algo que también le pasaba a muchas familias. Cuando a mitad del 2020, la vicerrectoría de Vinculación con el Medio de la USACH junto con la editorial Usach hicieron un llamado para crear libros de divulgación, decidí que era una buena oportunidad para reunir este material que llevaba unos meses preparando y convertirlo en un libro para público infantil. Pensé que al plantear actividades no todo podían ser experimentos, porque eso refuerza la idea de una ciencia que sólo se hace en laboratorios. Me interesaba desarrollar otro tipo de actividades, menos estereotipadas, y por supuesto promover también la figura de la mujer científica.

¿Por qué cree importante desarrollar estos temas en forma didáctica?

Cuando el objetivo es llegar al público infantil, me parece importante considerar que las niñas y niños tienen muchas ideas acerca del mundo, de la vida y la naturaleza. Los adultos muchas veces coartamos su creatividad e imaginación al imponerles las formas en que nosotros vemos y entendemos las cosas. Por lo tanto, con este libro el objetivo era fomentar aún mas la creatividad, a través de estrategias lúdicas que permitieran a los pequeños lectores ser participantes del libro y utilizarlo como un espacio para cuestionarse ideas y plasmarlas en alguna parte.

¿De qué se trata el libro? ¿Qué podemos encontrar en él?

Como dice el título, es un libro de actividades en el que niñas y niños podrán familiarizarse con el trabajo que hacen las científicas. Muchos libros se centran en entregar contenidos científicos, y en las escuelas esos contenidos se enseñan como algo incuestionable. Pero pocas veces hay espacio para hablar sobre lo que implica el trabajo científico y las personas que hay detrás.  Así que este libro invita a las niñas y niños a seguir un recorrido por el cual van aprendiendo cosas sobre qué es la ciencia, cómo se desarrolla y lo principal, mostrando a las mujeres como protagonistas.

Sabemos que son pocas las mujeres que se interesan por la ciencia al llegar a la etapa universitaria, y que uno de los factores que genera este desinterés tiene que ver con la falta de referentes. ¿Por qué alguien querría dedicar su vida a algo que al parecer no está hecho para nosotras? La cultura popular y la sociedad se han encargado de invisibilizar a las mujeres científicas a lo largo de la historia. Pero cuando pensamos en cómo motivar a mas mujeres para que se dediquen a la ciencia, es válido preguntarse ¿por qué alguien querría ser científica? Y es ahí donde creo que sólo conocer los contenidos científicos no basta. Necesitamos comunicar y enseñar mucho mejor qué hacen realmente las mujeres que se dedican a la ciencia porque la actividad científica va mucho más allá de las disciplinas. Al hacer ciencia se aprende a trabajar en equipo, y puedes hacer ciencia de muchas maneras diferentes. Eso no aparece en los libros de texto, no se enseña en la escuela.

Este libro se destaca por ser interactivo. ¿Qué tipo de interacciones podemos realizar a través de él?

Estructuré el libro con tres grandes secciones: en la primera se proponen actividades sencillas con las cuales se va guiando a los lectores para que conozcan en qué consiste el trabajo científico. Desde un inicio, el lector se considera un participante y se le involucra en el relato. En la segunda parte se presentan las historias y aportes de algunas científicas tanto a nivel nacional como internacional, de diferentes áreas del conocimiento. En el caso de las científicas chilenas, incluí a mujeres jóvenes que comparten una característica en común: que son muy activas en redes sociales. De este modo, se hace una invitación a las niñas y niños junto a sus familias, para que las contacten y las vean como personas cercanas.  Luego, en la tercera parte se incluye un cuaderno de investigación. Ahí se proponen experimentos e investigaciones para realizar, pero también hay orientaciones para que cada persona pueda realizar sus propias actividades científicas utilizando las plantillas propuestas.

Desde el contenido hasta el material y diseño con el cual fue hecho, el libro está pensado para que los niños lo utilicen, lo manipulen y lo escriban. Así que la “interactividad” no viene mediada por la tecnología, sino por fomentar una lectura activa en la que toda la familia pueda reunirse para compartir lindos momentos, realizando las actividades del libro.

¿Cuál de todos los experimentos presentados es tu favorito?

Yo diría que de todas las actividades que se presentan en las diferentes partes del libro, aquella donde se invita a las niñas y niños a dibujarse a sí mismos haciendo ciencia es mi favorita. Porque de este modo, estoy intencionando que más allá de los estereotipos, cada quien pueda verse reflejado y representado en el libro. No importa como eres, tu también puedes dedicarte a la ciencia, en cualquiera de sus formas posibles. Y con esa actividad se invita a generar una reflexión en torno a eso. A valorarnos como somos.

¿Cuál es el público objetivo al cual está dirigido el libro?

Especialmente para niñas y niños entre 6 y 10 años de edad, porque es cuando comienzan la escolaridad y la ciencia se presenta de forma más dogmática en las escuelas. Con este libro se combaten no solo estereotipos de personas que hacen ciencia, sino también de las formas en que se hace ciencia. Así que el libro, a esa edad, puede contribuir a que las y los lectores crezcan con ideas diferentes de lo que implica hacer ciencia en realidad. También quisiera enfatizar en que el libro no es solo para niñas, porque los niños también necesitan conocer referentes femeninos para crecer con una mirada mucho mas diversa y enriquecida de lo que es la ciencia y lo que implica el trabajo científico para todas las personas. En la cultura popular y en los libros de texto escolar, seguramente encontrarán a muchos hombres haciendo ciencia. Con este libro contribuimos a un balance que es muy necesario.

¿Dónde se puede conseguir el libro “¿Qué hacen las científicas? Actividades increíbles para aprender acerca de la ciencia”?

Se puede adquirir por internet en varias librerías, con despacho a todo el país:

  • Tienda virtual de la editorial USACH en:

https://libreria.editorialusach.cl/que-hacen-las-cientificas-actividades-increibles-para-aprender-acerca-de-la-ciencia

Librería Lolita en:

https://librerialolita.com/producto/que-hacen-las-cientificas/

Librería del GAM en :

https://www.libreriadelgam.cl/libro/que-hacen-las-cientificas_106416

Share on facebook
Share on twitter
Share on whatsapp

99 comentarios en “Carla Hernández, científica: “los adultos coartamos la imaginación de los niños, imponiéndoles la forma cómo entendemos las cosas””

  1. You can certainly see your enthusiasm within the article you write. The sector hopes for even more passionate writers like you who aren’t afraid to mention how they believe. All the time go after your heart.

  2. Good day! I could have sworn Iíve been to this blog before but after going through some of the articles I realized itís new to me. Anyways, Iím certainly happy I discovered it and Iíll be book-marking it and checking back often!

  3. I’m a member of a gym ciprobac precio benavides «Right now, you’re sort of in this bizarre situation where as soon as you sit on your couch, you’re supposed to have lost connection with all of your other computing platforms,» he told delegates.

  4. When I initially commented I clicked the «Notify me when new comments are added» checkboxand now each time a comment is added I get three e-mails with the same comment.Is there any way you can remove people from that service?Thanks a lot!

  5. A fascinating discussion is definitely worth comment. I think that you ought to write more about this topic, it might not be a taboo subject but usually people don’t talk about these issues. To the next! Many thanks!!

  6. Hmm is anyone else encountering problems with the pictures on this blog loading?I’m trying to determine if its a problem on my end or if it’s the blog.Any suggestions would be greatly appreciated.

  7. Great post. I was checking continuously this blog and I’m inspired!Extremely helpful info specially the final section 🙂 I care for such information much.I used to be seeking this particular info for a very lengthytime. Thank you and best of luck.

  8. Thank you for all of your labor on this site. Kim really loves engaging in investigation and it’s really obvious why. Most people notice all about the lively form you create informative tips and tricks via the website and cause response from others on the content plus our own princess is without question understanding a lot of things. Take advantage of the rest of the new year. You are always carrying out a good job.

  9. Superb blog! Do you have any tips and hints for aspiring writers? I’m hoping to start my own site soon but I’m a little lost on everything. Would you propose starting with a free platform like WordPress or go for a paid option? There are so many options out there that I’m totally overwhelmed .. Any suggestions? Appreciate it!

  10. I found your blog web site on google and test just a few of your early posts. Proceed to maintain up the superb operate. I simply further up your RSS feed to my MSN Information Reader. In search of forward to reading more from you later on!…

  11. Just desire to say your article is as astonishing. The clarity for your publish is simply great and that i can assume you are knowledgeable in this subject. Well together with your permission allow me to seize your feed to stay up to date with drawing close post. Thanks one million and please keep up the enjoyable work.

  12. What’s Going down i’m new to this, I stumbled upon this I’ve discovered It absolutely useful and it has helped me out loads. I am hoping to give a contribution & assist other users like its helped me. Great job.

  13. Howdy! I could have sworn I’ve been to this blog before but after going through a few of the posts I realized it’s new to me. Regardless, I’m definitely delighted I found it and I’ll be book-marking it and checking back regularly!

  14. Thank you for any other excellent post. The place else may just anybody get that kind of information in such an ideal manner of writing? I have a presentation subsequent week, and I’m on the search for such info.

  15. Aw, this was an exceptionally nice post. Spending some time and actual effort to create a really good article… but what can I say… I procrastinate a lot and don’t seem to get nearly anything done.

  16. I do consider all of the concepts you’ve presented for your post. They’re really convincing and can definitely work. Still, the posts are very short for beginners. May just you please prolong them a bit from next time? Thank you for the post.

  17. I really like your blog.. very nice colors & theme.
    Did you create this website yourself or did you hire someone to do it for you?
    Plz answer back as I’m looking to design my own blog and would like to know
    where u got this from. kudos

  18. емтихан тапсыратын бала үшін құдайдың
    анасына дұға ету тнп усть каменогорск
    инстаграм, тнп усть каменогорск раковина как раньше называлась алма-ата,
    история города алматы презентация
    құстар біздің досымыз тәрбие сағаты 5 сынып,
    құстар туралы тәрбие сағаты бастауыш сынып

  19. тұқым қуаламайтын өзгергіштік, тұқым қуалайтын
    өзгергіштік тест күнделік кз бжб бағасын қою, күнделік кз 5 сынып кіру правила поведения в
    школе, сочинение правила поведения в школе 2050
    актив как отключить, актив переадресация
    отключить

  20. егер сіз иттің маған шабуыл жасағанын армандасаңыз, бұл нені білдіреді?

    мәңгілік ел қашан қабылданды, мәңгілік ел идеясы мақсаты болат өз бөлмесіндегі бір қабырғаның, өндіріс наны аталатын қандай қышқыл новый код казахстана, код казахстана домашний

  21. I do not know if it’s just me or if perhaps everyone else experiencing problems
    with your website. It appears as if some of the written text in your posts are running off the screen. Can somebody
    else please provide feedback and let me know if this is happening to them as well?
    This could be a problem with my internet
    browser because I’ve had this happen before. Kudos

  22. It’s the best time to make a few plans for
    the long run and it is time to be happy. I have learn this post and if I may just I wish to counsel you few interesting issues or advice.
    Maybe you can write subsequent articles relating to
    this article. I want to read even more issues approximately it!

  23. May I just say what a relief to discover somebody that really understands what they are talking
    about on the internet. You actually realize how to
    bring an issue to light and make it important. A lot
    more people should check this out and understand this side of the
    story. I was surprised that you’re not more popular because you certainly
    possess the gift.

Los comentarios están cerrados.

Otras Noticias

Una semana para no aburrirse
22 junio 2025
Violencia estructural en el INBA: crónica de una comunidad rehén de pocos 
21 junio 2025
Dos películas de extraterrestres para estas vacaciones
21 junio 2025
Maten a Altamirano
20 junio 2025
La importancia de debatir en la formación
20 junio 2025
Didier Eribon, filósofo francés: “Si las clases trabajadoras han abandonado a la izquierda, es ante todo porque la izquierda las ha abandonado a ellas”.
20 junio 2025